Hun populariteit stijgt gestaag. We zijn verslingerd aan de crimi’s met hun gedreven, om niet te zeggen: gekwelde politie-inspecteurs: Morse, Wallander, Vera, Jimmy Perez in Shetland, Sarah Lund in The Killing. Het zijn de protagonisten uit klassieke misdaadverhalen: er is een moord gepleegd, er wordt onderzoek gedaan, en op het eind weten we wie de dader is. Soms is er ook wat reflectie over het verschil tussen goed en kwaad, of over (het ontbreken van) maatschappelijke gerechtigheid.

In De rechter en zijn beul breekt Friedrich Dürrenmatt met dit (ietwat voorspelbare) schema. Niet dat er geen misdaad wordt gepleegd, maar het onderzoek verloopt op een bizarre manier. De politierechercheur gedraagt zich als een rechter en wil bovenal een jarenlange rekening vereffenen met een beroepscrimineel die er altijd opnieuw in geslaagd is aan gerechtelijke vervolging te ontsnappen. Zijn assistent zet hij in als terechtsteller van dienst, hoewel die meer op zijn kerfstok heeft dan je op het eerste gezicht zou vermoeden. De posities van onderzoeker, wetsambtenaar, rechter, misdadiger en strafuitvoerder gaan dus aan het schuiven, en hoewel de moordenaar gevat wordt, is het onmogelijk om te antwoorden op de vraag of gerechtigheid geschied is.

Tegelijk is dit een echte thriller en de ontknoping slaat je met verstomming. Dürrenmatt weet op het eind alle losse draadjes op een aannemelijke manier met elkaar te verbinden. Je neemt als lezer je vilten detectivehoed af voor zoveel vernuft. Of hoe de deconstructie van de whodunit als genre een heel spannende misdaadroman oplevert.

Friedrich Dürrenmatt, De rechter en zijn beul. Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2017, 134p.