Nu moeten we afscheid nemen van Pascal Mercier. Of Nachttrein naar Lissabon echt een magistrale roman is, betwijfel ik. Maar er staan wel prachtige dingen in. Bijvoorbeeld over afscheid.

Want dat is de zin van afscheid in de volle, doorslaggevende betekenis van het woord: dat twee mensen, voordat ze uit elkaar gaan, zich tegenover elkaar uitspreken hoe ze elkaar hebben gezien en beleefd. Over wat er tussen hen is gelukt en wat er is mislukt. Daar is moed voor nodig: je moet de pijn over de dissonanties kunnen verdragen. Het gaat erom ook de dingen te erkennen die onmogelijk waren.