Het liefste wat er bestaat, heeft intussen leren lopen. Hij waggelt nu het huis door, overal onontgonnen mogelijkheden ontdekkend. Zijn speelgoed laat hij links liggen, want interessanter dan autootjes om mee rond te rijden zijn stoelen om te schuiven. Interessanter dan potjes om torens te bouwen zijn krukjes die je op de kop kunt zetten en stapelen. De keuken is een paradijs, het lievelingsapparaat de wasmachine die als bergkast en als echoput dienst doet. In de wasmachine liggen nu een balpen, een duplofiguurtje, een pinnenmuts en twee wilde kastanjes. Het verband tussen deze uitgelezen voorwerpen ontgaat mij als filosoof, maar ik ben er zeker van dat een wiskundige expert in de verzamelingenleer het raadsel kan ontcijferen.

Het weekend is voorbij. A en ik hebben ons huis opgeruimd, zonder veel te zeggen, want in stilte tellen we af naar de volgende doortocht van Ontdekkingsreizigertje Otis.

Het regent dat het giet.

Het regent pijpenstelen.

Ik weet niet of er nog een taal is waarin die fantasierijke vergelijking voorkomt:  de zware regendruppels die naar beneden vallen en strepen trekken op de ruit, zijn als rechte pijpenstelen.

In het Engels en het Zweeds regent het katten en honden.

In vele talen valt de regen met bakken (of emmers of kruiken) naar beneden: es schüttet aus Eimern, il pleut des seaux d’eau, llueve a cantaros.

En in het Grieks… regent het fauteuils.

Ja, daar word ik nu stil van. Ik zou dan wel een parafauteuil willen.

Het verheugt mij, mijnheer de rector, dat u de academische beginselen verdedigt: de vrijheid van denken en de vrijheid van meningsuiting. Beide beginselen vormen trouwens ook de steunpilaren van een democratische politiek. U ziet die vrijheden bedreigd door de social media en twitter: doordat die elke nuancering missen, drijven ze polarisering op de spits, en verhinderen ze de uitwisseling van gedachten en opinies. Ik ben het helemaal met u eens.

Toch raadt u academici niet aan om de social media te mijden en het twitteren op te geven. Integendeel, u acht zo iets onmogelijk. U pleit voor een voorzichtig en doordacht gebruik van twitter en u acht het mogelijk om in het debat op twitter meer nuance aan te brengen. Hier ben ik een heel andere mening toegedaan.

Een genuanceerd debat op twitter is onmogelijk. Twitter is het domein van de oneliners, en in tegenstelling tot wat vaak geloofd wordt, maken oneliners niet het hoogtepunt van de discussiecultuur uit, maar zijn ze er de doodgravers van. Nadenken, discussiëren en een weloverwogen mening verwoorden vergen tijd, een lange adem, een volgehouden aandacht. Twitter is vluchtig, kortademig, nerveus, verstrooid.

Wie traint voor de marathon, doet dat niet door sprintjes van 100 meter te trekken.

Ik wens u het beste met onze alma mater.

Als de zomer gewillig afscheid neemt en voegzaam wijkt voor de schaduwrijke herfst,

zie dan hoe traag het licht langs de kastanjes strijkt, neerwaarts zijgt en dooft, hoe de eerste gekrulde blaren verstrooid liggen over het land en de laatste bloemen zich in gebroken kleuren hullen,

hoor hoe de wind die ruisend door de bossen zwerft, het oprukken van een verre duisternis verzwijgt…

De gisteren overleden Griekse componist Mikis Theodorakis heeft voor mij het moeilijk begaanbare arrenspoor naar de shoah getrokken. Sinds ik als zestienjarige zijn Mauthausen-liederen hoorde, maakt het trauma van de westerse cultuur als een onverteerbare rest deel uit van mijn leven. Op een huiveringwekkende manier koppelt de door hem gecomponeerde klaagzang een ontroostbare droefheid aan een wanhopige opstandigheid. Er zijn vele vertolkingen en vertalingen, maar het liefst luister ik naar de originele versie in het klankrijke Grieks, bijvoorbeeld door de Amerikaanse protestzangeres Joan Baez: door haar frêle, maar onverzettelijke stem verwerft de eenvoudige tekst een unieke kracht.

Τί ὡραία ποὺ εἶν’ ἡ ἁγάπη μου (Ti horaia pou ein i agapi mou / Hoe mooi is mijn geliefde)

We schrijven: Port Bou, 26 september 1940. Op de vlucht voor de naziterreur, die West-Europa overspoelt en verwoest, krijgt Walter Benjamin niet de toelating om Frankrijk te verlaten, omdat hij volgens de Spaanse grenspolitie niet over het juiste doorreisvisum beschikt. Die nacht voltrekt hij wat hij al een tijd zinnens is: hij pleegt zelfmoord. Onder zijn ongepubliceerde manuscripten bevindt zich een notitie die nu bekend staat als de negende these over de geschiedenis. Ze gaat als volgt:

De engel van de geschiedenis houdt zijn gelaat naar het verleden gewend. Waar voor ons een keten van gebeurtenissen verschijnt, daar ziet hij één grote catastrofe, die onophoudelijk puin op puin stapelt en het hem voor de voeten slingert. Hij zou graag rust houden, de doden opwekken en de brokken samenvoegen. Maar er waait een storm uit het paradijs die in zijn vleugels blijft hangen en zo sterk is dat de engel ze niet meer kan sluiten. Deze storm drijft hem onstuitbaar naar de toekomst, die hij de rug toekeert, terwijl de puinhoop voor hem hemelhoog oprijst. Wat wij de vooruitgang noemen, is deze storm.

Welk beeld drukt accurater de toestand van onze radeloze wereld uit, in deze tijd van verwoestijning en klimaatverandering, bosbranden en watersnood,  cijfermatige verblinding en vulgaire verdwazing, religieuze barbarij en technologische megalomanie, militair fanatisme en politiek geknoei?

Het stond in zijn ogen geschreven: hij had al afscheid genomen van het leven. Zijn ogen, die altijd betrokkenheid uitstraalden, verstandhouding, waren zijn ziel kwijt: die was al weg. Daarom herhaalde hij telkens weer: het is genoeg geweest, ik verlang maar één ding, laat mij in vrede vertrekken.

Allicht gebeurt zo de goede dood: de dood die je niet beangstigt, die je als een geschenk ervaart. Weinig is zo moeilijk als iemand het sterven gunnen: niet het leven ontnemen, maar het leven van de stervende ontvangen en bewaren en hem toelaten tot zijn eigen dood.

Hij is ontslapen, niet in den Here, maar in de geheimzinnige samenhorigheid van leven en dood.

De stadsbibliotheek van Aalst draagt de naam ‘Utopia’, naar het politieke traktaat van Thomas More, waarvan de eerste uitgave (in 1516) verzorgd werd door de in Aalst geboren drukker Dirk Martens. Eigenlijk is elke bibliotheek een soort utopie. ‘Op de planken wachten rug aan rug boeken die geschreven zijn in landen die elkaar vijandig gezind zijn, of zelfs oorlog met elkaar voeren. Boeken over fotografie en droomuitleg. Verhandelingen over microben of melkwegstelsels. De autobiografie van een generaal naast de memoires van een deserteur. Het optimistische werk van een onbegrepen auteur en het duistere werk van een successchrijver. De aantekeningen van een schrijfster van reisliteratuur vlak bij de vijf delen die een aan huis gekluisterde schrijver nodig had om in geuren en kleuren zijn mijmeringen uit de doeken te doen. Een boek dat gisteren is gedrukt naast een boek dat net twintig eeuwen oud is geworden. In bibliotheken bestaan geen grenzen van tijd of plaats. En ten slotte worden we allemaal uitgenodigd om naar binnen te gaan: vreemdelingen en buurtbewoners, mensen met een bril, met contactlenzen of met vuiltjes in hun oog, mannen met een knotje of vrouwen die een stropdas dragen.’ Aldus Irene Vallejo in Papyrus, dat een prachtige ode aan het lezen brengt en een geschiedenis van de wereld in boeken vertelt. Te beginnen met Alexander de Grote, die op zijn veroveringstochten overal de Ilias van Homerus meenam en in de door hem gestichte stad, Alexandrië, een aan de muzen gewijde tempel liet bouwen, die na zijn dood werd uitgebreid met een bibliotheek waarin alle boeken van de wereld moesten worden verzameld.

Wat nieuw is, heeft een nieuw woord nodig.

Het woord ‘revolutie’ duidde eeuwenlang de beweging van de planeten aan. Het verwierf een politieke betekenis, toen het in 1789 gebruikt werd om over de opstand in Frankrijk te spreken.

Nu dient zich een nieuwe omwenteling aan: het initiatief om over heel Europa fietsroutes aan te leggen, zal de manier waarop we de mobiliteit organiseren, ingrijpend veranderen. Zoekend naar een gepaste naam voor deze omwenteling, komen de initiatiefnemers op de proppen met een anagram van revolutie. De velo krijgt voorrang, komt op de eerste plaats: velorutie. Een echte omwenteling, aangedreven door de draaiende spaken, de toer van de pedalen, het wentelen van de wielen. Aux vélos, citoyens!