We zoeken wel eens naar iconische gebeurtenissen die het lot van de westerse beschaving samenvatten, en we verwijzen dan naar de nacht van 14 op 15 april 1912, als het tot dan toe grootste schip ooit met de passende naam Titanic zinkt, vijf dagen, nadat het onder het motto ‘Unsinkable’ aan zijn eerste transatlantische reis begon. Veelbeduidend voegen we eraan toe dat het orkest bleef spelen… (Over het alle verbeelding tartende vervolg met de onderzeeër die zich met dezelfde mythische naam tooide en zijn tocht naar de meer dan honderd jaar geleden gezonken oceaanreus niet overleefde, wil ik het niet hebben.) Als we zoeken naar iconische personen, wie komt dan meer in aanmerking dan Julius Robert Oppenheimer? Wie incarneert op een meer pregnante manier de onontwarbare dubbelzinnigheid van de hedendaagse westerse beschaving? Wie representeert op een meer pregnante manier de waanzinnige superioriteit die het Westen zich aanmeet en die het als een boemerang in zijn gezicht terugkrijgt?

Het onmiskenbare genie dat trots was op zijn prestatie, omdat hij verwezenlijkt had wat bijna niemand voor mogelijk hield: de productie van de atoombom. Dat de grenzen van de wetenschappen verlegde en intussen niet kon inschatten wat deze grensverlegging zou betekenen voor de wereld van de mensen en de menselijke aangelegenheden.

Een wetenschappelijk programma dat in gang gezet werd om nazi-Duitsland te verslaan, maar voltooid werd, nadat nazi-Duitsland verslagen was, en dan maar ingezet werd om Japan op de knieën te krijgen.

De atoombom die niet enkel als afschrikking mocht dienen, maar moest gebruikt worden, en nadien niet meer mocht gebruikt worden en enkel als afschrikking mocht dienen.

En dan het excuus: ‘We waren aan het eind van 5 jaar oorlog, we waren uitgeput en we hadden tijd noch zin in morele overwegingen.’ Alsof die zogenaamde verontschuldiging niet het complete debacle van een beschaving verwoordt.

De wetenschappen zijn het paradepaardje van de westerse beschaving. Wat zegt het over die beschaving als een van de grootste wetenschappers ooit na zijn ontdekking moet besluiten: ‘Now I have become the destroyer of worlds’?