Vrijheid, aldus Hannah Arendt, is de zin van politiek. Mensen willen vrij zijn, dat wil zeggen: ze willen niet onderdrukt worden of overheerst. Die vrijheidsdrang zou ten grondslag liggen aan het politieke avontuur dat vanaf de achtste eeuw voor onze jaartelling in de Griekse wereld begonnen is. Daarom werd de tirannie afgeschaft, de alleenheerschappij, en pochten de Atheners dat er in hun stad geen onderdanen waren, noch heersers.

Zien we dat aloude verlangen terug in Oekraïne? De weigering om zich te onderwerpen, het hardnekkig verzet: ze worden in eendracht geboren, waarna ze die eendracht nog versterken. Want vrijheid beleef je niet op je eentje, maar deel je met anderen. Vrijheid en vriendschap horen samen.

Dit weerlegt de stelling van de Stoïcijnse slaaf Epictetus, die de vrijheid een plaats gaf in het innerlijk van de mens: zelfs een slaaf kan vrij zijn, want zijn gedachten zijn vrij. Oekraïners weten beter: vrijheid ervaar je niet in eenzaamheid, want vrijheid verenigt je met anderen. Vrijheid is een gezamenlijk ondernomen opgave die zich afspeelt in de wereld.

Hoeveel wereld mag verwoest worden om de vrijheid te redden? Hoeveel wereld mag verwoest worden vooraleer de vrijheid mee tenondergaat?